Trạng nguyên Bạch Liêu - xứ Mã Thành - Yên Thành

[dongkisot12m2001]

Bạch Liêu đỗ Trạng Nguyên khoa thi Bính Dần (1266) niên hiệu Thiệu Long thứ 9, đời vua Trần Thánh Tông. Là người say mê tìm hiểu các hiện tượng kỳ lạ, ông đã giúp dân chúng hiểu đó chỉ là những hiện tượng bình thường của tự nhiên chứ không phải do ma quỷ, thần thánh tạo ra.

Ngoài ra Trạng Nguyên Bạch Liêu cũng là một vị quan rất thương yêu dân chúng. Ông cho rằng: “Có hệ thống luật pháp tốt thì không cần nhiều đến các vị quan cai trị. Nếu hệ thống luật pháp tốt, vì dân và nghiêm minh thì dân sẽ tâm phục, khẩu phục tự nguyện tuân theo chứ không cần phải ép buộc. Vì dân chúng đã tin tưởng và khâm phục vào hệ thống luật pháp đó nên họ sẽ cố gắng tránh những điều luật pháp không cho phép. Còn nếu như họ vô tình phạm phải thì họ sẽ tự nguyện chịu hình phạt theo luật định mà không có lời oán thán, trách móc hay tìm cách trốn tránh.”

Sau khi mất, ông được vua phong là Phúc Thần, hiệu là Đương Cảnh Thành Hoàng đại Vương. Một vị thần chuyên xua tà ma giúp dân chúng.

Những đám cháy ma quái

Vào mùa khô, những cơn gió tây (gió Lào) thổi về càng làm cho không khí vùng Đông Thành (thuộc Nghệ An bây giờ) thêm ngột ngạt, bức bối. Không khí khô hạn đến nỗi người ta phải dời bếp đun xa hẳn khỏi nhà, đến gần những nơi chứa nước. Chỉ cần một tia lửa bắn ra, mọi thứ đều có thể bốc cháy ngùn ngụt. Đã từng có lần làng Nguyên Xá bị thiêu rụi tất cả những ngôi nhà. Một tia lửa bắn lên, phút chốc đã lan nhanh đến mức người ta chỉ còn kịp đưa người già và trẻ em ra bên ngoài. Nhà cửa, của cải đều cháy theo ngọn lửa. Những ngọn lửa ở vùng khô hạn này cũng có nhiều điều quái lạ. Dường như càng hắt nước vào thì nó càng cháy to. Lửa vừa cháy, vừa giật đùng đùng, vừa gầm réo như tiếng người kêu la, thiêu rụi mọi thứ thì mới chịu ngưng. Người già ở làng kể lại với con cháu rằng ngày xưa có một chàng trai làng đã dám bỡn cợt với vợ thần lửa khi bà ta biến thành một thiếu nữ xuống trần dạo chơi. Từ đó trở đi, hàng năm thần lửa đều trừng phạt dân chúng làng Nguyên Xá bằng cách thiêu rụi một vài ngôi nhà. Người ta lập cả đền thờ thần lửa rồi bốn mùa dâng hoa quả, đốt trầm xin thần nguôi giận. Có một điều trùng hợp là năm nào vào mùa khô, ít nhất cũng có một ngôi nhà trong làng bị thiêu rụi dù dân chúng có cẩn thận đến đâu đi nữa.

Vì bị cháy liên tục như vậy dân chúng cũng không làm nhà chắc chắn nữa. Chính thế nên sức khỏe của dân chúng trong làng ngày một kém dần do những ngôi nhà ọp ẹp không đủ kín để che sương gió, nắng mưa. Nhiều người cũng muốn dựng lại nhà cho chắc chắn nhưng cứ nghĩ đến chuyện nếu không sang năm thì cũng năm sau nữa, ngọn lửa sẽ cướp ngôi nhà đi liền thôi.

Những ngôi nhà được dựng lại không còn liền nhau nữa. Giữa chúng, người dân đã đào thêm những vòng hào rộng để nếu có cháy, họ sẽ đổ nước vào đó ngăn không cho lửa bén sang những ngôi nhà khác.

Năm ấy trời khô hạn hơn mọi năm. Khí hậu khắc nghiệt đến mức ngay cả những ngọn gió tây nóng rát cũng không còn thổi đến nữa. Trời lặng gió đến ghê người. Những tán lá trên đỉnh cây cũng đứng im phăng phắc. Không một gợn gió nào thổi qua. Thế rồi cái điều dân chúng lo âu cũng xảy đến. Ngôi nhà ở mé trái làng thình lình bốc cháy ngùn ngụt. Sau khi đẩy vợ và cậu con trai nhỏ ra bên ngoài, người cha quay lại. Ông vẫn chưa thấy cậu con trai chín tuổi chạy ra. Ngọn lửa bắt đầu leo lên vách. Người cha ào vào thấy cậu con trai đang cố sức ôm lấy đống sách to tướng.

- Ra ngay...

Người cha quát to.

- Nhưng sách nặng quá - Cậu bé trả lời - Cha ôm hộ con mấy quyển.

Mặc dù biết lửa đang cháy nhưng cậu bé vẫn không chui ra ngoài vì đống sách của cậu quá lớn. Nếu để lại chắc chắn lửa sẽ thui mất. Người cha vung vòng tay rộng lớn ôm gọn cả con lẫn đống sách rồi ào ra ngoài. Cậu bé vẫn ôm chặt đống sách trên tay.

Người làng ào đến. Người ta chỉ kịp đổ nước vào rãnh xung quanh nhà. Ngọn lửa đã bén lên đỉnh mái nhà. Lưỡi lửa khẽ thò liếm một tí tơ lá rồi rụt lại như để thăm dò. Thế rồi đột ngột, nó thè dài liếm một cái phủ kín mái nhà. Dân chúng nhìn đám cháy kinh hãi.

Lúc đầu, trời lặng gió. Ngay cả khi ngọn lửa bắt đầu cháy nhanh hơn thì vẫn không có tí gió nào. Nhưng lúc này, lửa đã rần rật, lốp bốp, ào ào, kêu réo, bốc ngút lên những lưỡi lửa đỏ rực. Những tàn tro bị đẩy bắn lên cao. Thì cũng là lúc gió đột ngột xuất hiện thổi cuống cuồng trên mái nhà. Những ngọn lửa được gió thổi tạt sang trái rồi lại cuốn sang phải như thể nhún chân một cái để nhảy bùng lên cao. Lửa càng cháy to, gió càng thổi mạnh. Cậu bé buông rơi đống sách xuống chân, kinh ngạc nhìn gió. Một ai đó kêu lên:

- Nhìn ở ngoài kia kìa. Cây lá vẫn đứng yên, làm gì có gió. Thế mà ở đây sao gió lại thổi to thế?

- Đúng là ngọn lửa ma quái.

Tiếng ai đó thốt lên. Lửa cứ cuồn cuộn cháy, khói bốc lên kèm theo tàn trò bay kín trời. Gió vẫn thổi mạnh. Ngôi nhà bị thiêu cháy hoàn toàn. Cậu bé đứng căng mắt nhìn. Cho đến khi ngọn lửa lụi dần vì không còn gì để thiêu nữa. Bỗng cậu bé kêu to:

- Lửa tắt, gió lại hết rồi này.

Đúng là khi lửa tắt, gió bỗng dưng không thổi nữa. Hơi nóng nguôi dần. Dân làng tái mặt đi. Tại sao gió lại đến giúp lửa thiêu cháy ngôi nhà nhỉ. Thiêu xong, trời lại lặng yên, chẳng còn tí gió nào.

Cậu bé ôm lấy đống sách theo cha mẹ đến nhà họ hàng ở nhờ. Dân làng cùng với cha mẹ cậu ra đền làm lễ xin thần lửa nguôi giận.

Hoài Văn, một cậu bạn học cùng với cậu bé chạy đến nói với bạn:

- Bạch Liêu, sao cậu không ra đền lạy thần lửa đi. Nếu không thần lửa lại sai gió đến đốt nhà cậu nữa đấy.

- Nhà tớ cháy rồi thì còn gì mà đốt - Bạch Liêu nói - Với lại cậu không nhớ thầy dạy gì à? Làm gì có thần lửa nào.

Hai cậu bé đang theo học một thầy đồ ở làng bên. Hoài Văn sợ hãi:

- Thế tại sao nhà khác thì không có gió, mà chỉ khi nhà cậu cháy mới có gió thổi to? Không phải thần lửa sai đến là gì?

Bạch Liêu lắc đầu:

- Tớ không biết. Nhưng chắc chắn là không có thần lửa đâu.

Gia đình Bạch Liêu dựng lại một túp lều nhỏ trên nền nhà vừa bị cháy. Không có bếp đun, cậu phải kê ba hòn đá rồi đun ở một nơi cách xa nhà. Bạch Liêu thích đọc sánh nên bao giờ trên tay cậu cũng có một cuốn. Cậu chất củi để đun nước. Trời lặng gió. Có những đợt nắng nóng, cả tháng trời vùng này không có một gợn gió nào. Đám củi mãi mới cháy leo teo. Bạch Liêu vừa đọc sách vừa đun nước nên cậu không chú ý là phải thổi lửa cho cháy lên. Cậu cứ mải đọc cho đến khi cha giục mang nước lên pha trà mời khách. Bạch Liêu vội vàng chất lá khô xung quanh niêu nước. Ngọn lửa bốc lên nhè nhẹ. Do muốn cho nước sôi nhanh nên cậu quờ tay chất thêm nhiều lá khô. Đống lá nhỏ nhưng ngọn lửa đã bốc cao. Bạch Liêu kinh ngạc cảm thấy dường như có gió thổi vào đống lửa. Lửa cháy càng cao, thì cảm giác có gió của cậu càng thấy rõ. Niêu nước sôi sùng sục nhưng Bạch Liêu cứ tròn mắt đứng nhìn quên cả mang nước vào cho cha.

Buổi tối, Bạch Liêu kéo Hoài Văn ra một bãi đất trống bên ngoài làng. Hoài Văn ngạc nhiên:

- Cậu kéo tớ ra đây làm gì thế?

- Cậu cứ đi vơ rác và củi khô về đây cho tớ. Càng nhiều càng tốt nhé.

Do làng cánh rừng cũng không xa nên những cành củi khô vương vãi khắp nơi. Hai cậu bé vơ một lúc được một đống lớn. Bạch Liêu lắc đầu:

- Vơ nữa đi. Bao giờ chất cao như nhà tớ thì thôi.

Cuối cùng, chúng cũng gom được một đống củi khổng lồ cao gần bằng mái nhà. Hoài Văn định hỏi thì Bạch Liêu nói:

- Cậu chú ý nhé. Bây giờ trời đang lặng gió, không có một tí gió nào đúng không?

- Đúng thế. Không có một tí gió nào cả.

Hoài Văn ngước cổ nhìn những tán cây đứng im phăng phắc.

- Việc của cậu là chú ý xem xung quanh tí nữa có gió không đấy. Nếu thấy có gió thì phải nhìn xem là nó thổi đến từ hướng nào.

Nói xong, Bạch Liêu châm lửa vào đống củi. Ngọn lửa cháy lách tách vào đám lá khô. Thế rồi rần rật như sóng nước, loáng một cái nó đã bén vào những cành củi khô. Lúc ấy vẫn chưa có gió! Nhưng khi ngọn lửa bắt đầu bốc cao, Bạch Liêu cảm thấy gió đã đến. Hoài Văn cũng thế. Cậu ta kinh ngạc kêu lên:

- Sao ở đây lại có gió. Cậu nhìn kia.Đỉnh cây ở phía xa kia vẫn im phăng phắc mà.

Bạch Liêu không trả lời bạn, đứng trừng trừng nhìn ngọn lửa. Ngọn lửa phủ kín đống củi và dướn cao lên dữ dội. Lúc này, gió đã thổi mạnh. Những ngọn lửa lật phật trong gió. Bạch Liêu gào lên:

- Lửa càng to, gió càng thổi mạnh.

Hoài Văn cũng kinh ngạc không kém:

- Xung quanh vẫn không có tí gió nào đâu Bạch Liêu à.

Đống lửa cháy ngút cao. Điều ngạc nhiên nhất là gió chỉ vần vũ, ào ạt xung quanh đống lửa thôi còn không làm động đậy bất cứ một cái lá nhỏ nào ở những tán cây phía xa xa. Gió dữ dội. Những ngọn lửa uốn éo bống lên chất ngất. Tiếng củi nổ lách tách. Thỉnh thoảng lại văng một tàn lửa ra xung quanh. Bạch Liêu mở to mắt nhìn không chớp. Đống lửa cháy nhỏ dần. Ngọn gió thổi cũng nhẹ dần cho đến khi lửa tàn thì gió đột ngột biến mất. Trời đất lại tịnh không một chút gió nào. Hai đứa trẻ nhìn nhau.

- Tại sao lại thế hở cậu? - Hoài Văn hỏi.

- Tớ không biết. Mai thử hỏi thầy xem thế nào.

Hai đứa trẻ nhìn đống tro tàn rồi nhìn nhau. Trong một khắc, cả hai cùng ào đi ra hai phía và ôm lại những ôm củi lớn. Đêm hôm ấy, chúng vơ củi đốt ba đống lửa to. Cả ba lần lửa cháy là ba lần có gió lớn. Cả ba lần lửa tắt là ba lần không còn gió nữa.

- Không có thần lửa nào hết, - Bạch Liêu nhìn đống tro tàn nói - nhưng tại sao lại thế nhỉ?

Cậu cúi xuống hất mấy mẩu củi vào đám than. Những mẩu củi bốc lên một ngọn lửa tí xíu. Chẳng có một tí gió nào cả. Những tàn tro vương trên những cục than cạnh đó, đậu im, không động đậy tí nào.

- Lửa cháy bé thế thì làm gì có gió - Hoài Văn nói.

- Cậu nói đúng. Lửa cháy bé thì không thấy gió. Lửa cháy to thì gió càng to - Bạch Liêu lẩm bẩm - Thế gió đến từ đâu nhỉ?

- Thì thầy bảo từ biển - Hoài Văn nói - Nếu không thì là gió tây mà.

- Không phải - Bạch Liêu lắc đầu, nếu đến từ những phương đó thì gió phải rung cả những tán cây ở xung quanh chứ, đằng này cây lá vẫn im phăng phắc, chỉ có nơi lửa cháy to thì mới thấy gió thôi.

- Ừ nhỉ - Hoài Văn hiểu ra - Thế thì làm sao mà có gió được nhỉ? Hay là nó chui từ dưới đất lên?

- Thôi mình về đi - Bạch Liêu giục bạn - Khi nào đến lớp học thì mình sẽ hỏi thầy.